Tháng 12 năm
1953 Cải cách Ruộng đất được làm thí điểm ở 47 xã của Thái Nguyên và 6 xã của
Thanh Hóa để rút kinh nghiệm mở rộng ra toàn miền Bắc.
Thủ trưởng gọi
tôi lên:
-
Cậu đã
dự lớp tập huấn chính trị do cố vấn Trung quốc giảng dạy, đã học trường đảng
Nguyễn Ái Quốc . Vậy là về mặt lí luận cậu đã được bồi dưỡng kha khá. Còn trẻ,
đã được tôi luyện ít nhiều trong đấu tranh giải phóng dân tộc, bây giờ cậu phải
đi vào thực tiễn đấu tranh giai cấp, phải qua thử thách trong đấu tranh giai cấp
cậu mới có được lập trường vô sản vững chắc, mới trưởng thành một cách toàn diện
được. Cậu sẽ đi làm vài đợt cải cách ruộng đất.
Thấy thủ trưởng quan tâm tạo điều kiện cho mình tiến
bộ, tôi rất phấn khởi. Khi thủ trưởng bắt tay tôi, dặn: “Phải dứt khoát đứng hẳn
về phía nông dân”, tôi đứng nghiêm, dõng dạc hứa:
-
Rõ ! Xin
đứng hẳn về phía nông dân!
Tôi đến trình
diện đoàn trưởng Đoàn Cải cách tỉnh Thái Nguyên, đoàn đưa tôi về đội cải cách của
một xã thuộc huyện Phú Bình, đội xã phân công tôi phụ trách xóm Tây Sơn.
Theo cẩm nang Cải cách Ruộng đất
việc đầu tiên của “anh Đội” là ba cùng, thăm nghèo hỏi khổ, bắt rễ xâu chuỗi
xây dựng lực lượng cốt cán để phát hiện địa chủ rồi mở cuộc đấu tố hạ gục chúng…
Tôi đi vài vòng quanh xóm. Tây Sơn có 21
hộ, chỉ ba bốn hộ ở trong những nơi đáng gọi là nhà: hai hoặc ba gian với một
hoặc hai chái, vách gỗ, mái lợp ngói hoặc lá cọ, ngoài ra toàn là những túp lều
cột tre xiêu vẹo, mái rạ tả tơi xơ xác…Biết tin có anh Đội về, dân cả xóm nôn
nao chờ được anh Đội bắt rễ xâu chuỗi. Đi đến đâu tôi cũng được người dân chào
hỏi vồn vã, mời vào uống nước, kể nghèo kể khổ, cung cấp tin tức về bọn địa chủ.
Tình hình khác hẳn những chuyện tôi đã nghe về phong trào cải cách thổ địa bên
Tàu. Cán bộ Đội bên ấy khi về xã đều không tránh khỏi nạn bị bọn địa chủ cường
hào gian ác cho tay sai bao vây, dụ dỗ, mua chuộc, có khi còn bị chúng làm thịt
là khác. Nhiều nơi bọn địa chủ có hẳn một đội quân hùng hậu gồm toàn những tên
đầu trộm đuôi cướp vũ trang đến tận… đuôi sam. Ở xóm Tây Sơn này không thấy có
bóng dáng tay sai bọn địa chủ, ngày cũng như đêm tôi đều cảm thấy rất an toàn,
được nhân dân sẵn sàng bảo vệ. Anh Đội được coi là tối thượng “nhất Đội, nhì Trời”.
Tôi vào túp lều tiều tụy nhất dựng trên
mảnh đất bé nhất. Trong lều chỉ có một chiếc chõng, một cái chạn tre úp mấy chiếc
bát đàn sứt mẻ, ở góc lều có mấy ông đầu rau đen kịt kê bên một hũ sành đậy chiếc
bát ám khói. Đang ngó quanh thì một người đàn ông khoảng hơn ba mươi tuổi từ
ngoài ngõ chạy vào.
-
Chào anh Đội. Em đi đón anh nhưng
tìm mãi không thấy. Không biết anh đã về nhà em rồi.
Anh chủ nhà tên Kiệm, tá điền,
không vợ không con. Bố và mẹ đều là cố nông, đêu chết trong nạn đói năm Ất Dậu.
Từ bé tới giờ Kiệm lang bạt tứ xứ đi cày cuốc thuê cho những người có ruộng thiếu
nhân công. Sau vài lần trò chuyện với Kiệm, kết hợp với nhận xét của nhiều nông
dân trong xóm, tôi quyết định bắt rễ vào Kiệm, đeo ba lô tới ba cùng với anh.
Việc đầu tiên của Kiệm là vác rá
đi vay gạo nấu cơm. Cơm độn sắn dọn ra với chút mắm cáy bốc mùi thum thủm chắt
từ chiếc hũ sành bên cạnh bếp. Tôi nghĩ thầm “Cơm cố nông không hơn cơm tù hồi
Pháp thuộc. Cách mạng thành công gần mười năm rồi mà nông dân mình vẫn khổ quá
! Không diệt hết bọn địa chủ thì chẳng bao giờ dân mình hết khổ !” Cố mãi tôi mới
nuốt được lưng bát cơm. Kiệm nài :
-
Ăn nữa
đi, anh Đội. Ăn thế hơi sức đâu mà đấu địa chủ ?
Anh Đội biết ăn uống thế này thân xác mình sẽ gầy còm, xanh xao vàng vọt
nhưng tinh thần chiến đấu nhất định không suy suyển. Dù có lả đi vì đói tôi vẫn
quyết tâm cùng với nông dân quật ngã bọn địa chủ giành lại ruộng đất cho bà
con!
Qua trao đổi với Kiệm và vài ba bần cố
nông trong xóm tôi thấy họ đã nhắm sẵn mấy tên địa chủ rồi, chỉ chờ Đội về là
lôi chúng ra đấu tố . Chẳng cần Đội phóng tay phát động, dân trong xóm đã động
rồi, động rất mạnh và từ rất lâu rồi.
Hàm là tên thứ nhất, ngoài 50 tuổi, hai
vợ, ba con trai , có ba mẫu hai sào bốn thước ruộng loại thượng đẳng điền, 1
bò, 2 lợn, một đàn gà, ngan khoảng hai chục con.
Tên thứ hai Phú năm ngoái vừa làm lễ mừng
thọ 60 tuổi, một vợ, hai con gái, bốn cháu ngoại đang đi học, có ba mẫu ruộng
loại tốt, một sào vườn, 1 bò 1 bê mới đẻ, 1 đàn chim bồ câu.
Tên thứ ba Vinh 56 tuổi, một vợ bốn
con (hai trai trong đó một thằng trông coi cửa hàng thợ may của bố nó ở thị xã
Thái Nguyên), có hai mẫu ba sào ruộng. Kiệm trầm trồ: “Trong nhà nó có nhiều đồ
đạc sang trọng, có máy hát, hai thằng con đi xe đạp bấm chuông kêu kính coong
khắp xóm”.
Một tuần sau, đội trưởng đội Cải
cách xã triệu tập họp để nghe cán bộ phụ trách các xóm báo cáo tình hình. Tất cả
đã bắt rễ xâu chuỗi vào đúng các bần cố nông trung kiên, đã nắm chắc tình hình các
đối tượng sẽ lôi ra đấu tố. Đội trưởng xã biểu dương toàn thể các cán bộ xóm và
nhắc đi nhắc lại chỉ thị của đoàn trưởng đoàn Cải cách Ruộng đất tỉnh : phải đạt
tỉ lệ 5 % địa chủ, tuyệt đối không để một thằng nào lọt lưới, phải rất cảnh
giác với các thủ đoạn che giấu thành phần của bọn chúng, gần đây nhiều tên đã
phân tán ruộng đất, giả nghèo giả khổ để tránh bị trị tội. Muốn không mắc mưu
chúng phải mạnh dạn dựa hẳn vào bần cố nông, không dựa vào chi bộ đảng, vào bộ
máy chính quyền và các đoàn thể cũ vì trong những tổ chức này đều có nhiều tay
sai địa chủ.
Trên đường trở
về xóm tôi nhẩm tính: theo tỉ lệ 5 % xóm mình phải có tối thiểu hai địa chủ.
Tôi bỏ ra một
tuần điều tra về ba tên do cốt cán xác định là địa chủ. Tôi dự đoán: khả năng
trúng địa chủ nhất là hai tên Hàm và Phú, như thế cũng vừa đủ theo tỉ lệ qui định.
Nhưng qua thẩm
tra nhiều lần –vài lần trực tiếp gặp các đối tượng- tôi khẳng định Hàm và Phú
chỉ là phú nông, ruộng đồng vườn tược đều do người trong gia đình canh tác,
ngày mùa mới thuê mướn thêm nhân công để thu hoạch cho kịp thời vụ. Vinh thì thuộc diện trung nông lớp trên kiêm
công thương gia, không phải là đối tượng của cải cách. Dù Vinh có là địa chủ đi
nữa thì theo chính sách phải“bảo hộ công
nghiệp và thương nghiệp. Không trưng mua công nghiệp, thương nghiệp của địa chủ
và những đất đai cùng tài sản trực tiếp dùng vào công nghiệp và thương nghiệp"…
Tôi trao đổi
nhận định của mình với Kiệm. Nét mặt anh ta đang hí hửng bỗng tối sầm lại “Thế
thì lấy đâu ra quả thực để chia cho chúng em? Không có máy hát, xe đạp cũng không
sao nhưng mỗi gia đình chúng em phải có vài ba sào ruộng mới sống nổi”. Kiệm gạt
hai ống tay áo rách chùi hai hàng nước mắt, mếu máo: “Anh Đội thương chúng em với,
một tấc đất cắm dùi không có thì chúng em sống bằng gì ?”
Tôi thực tình
mủi lòng thương xót. Những người nông dân
này đều nghèo xác xơ, không có tư liệu và công cụ sản xuất trong tay, họ làm
sao thoát đói thoát nghèo? Nhưng có địa chủ mới có ruộng đất nông cụ trâu bò
chia cho họ, không có địa chủ thì lấy gì mà chia?
Bất chợt tôi
thoáng nghĩ: hay là “đôn” Phú và Hàm lên địa chủ ? Gần bẩy mẫu ruộng đất và đàn
gia súc của họ là khoản quả thực khá ngon lành. Đưa họ lên thành phần địa chủ,
bà con bần cố nông trong xóm nhất định sẽ rất mừng, Đội xã nhất định sẽ duyệt
phương án của tôi. Tôi sẽ được biểu dương là có lập trường vững, hoàn thành tốt
nhiệm vụ…Phú nông cũng bóc lột nông dân, hai lão phú nông này sướng nhiều rồi,
bây giờ có khổ dăm bẩy năm rồi chết cũng đáng đời. Nhưng nghĩ lại, tôi thấy
không ổn. Qui sai thành phần, lôi người ta ra trường đấu, tước đoạt hết tài sản
đẩy họ vào cảnh khốn cùng là không nên. Hơn nữa, làm thế là trái chính sách
"không đụng đến ruộng đất, trâu bò,
nông cụ, nhà cửa và tài sản khác của phú nông".
Tôi giải
thích cho cốt cán hiểu chính sách của Đảng, nhấn mạnh khía cạnh “nhân đức” vì
theo tôi dân Việt Nam mình rất coi trọng nhân đức, không làm những chuyện bất
nhân bất nghĩa vu oan giá họa cho người không đáng tội.. Nhưng đội ngũ cốt cán
nghe tôi giải thích với thái độ lạnh nhạt, chán ngán. Những ngày sau dân trong
xóm không còn vồ vập tôi như trước, lời chào hỏi ít đi, các cuộc họp vắng hẳn
người đến dự, không khí cuộc họp buồn tẻ,
nặng nề, mọi người thay nhau ngáp ngắn ngáp dài…
Đã thế, hôm tổng
kết đợt, đoàn trưởng đoàn cải cách của tỉnh nghiêm mặt nhận xét:
-
Ở một vài đội có những cán bộ
chưa kiên định lập trường, thiếu tinh thần căm thù giai cấp nên không phát hiện ra địa chủ,vì thế đoàn ta
không đạt tỉ lệ 5 phần trăm, thắng lợi của đoàn ta không ròn rã như mong muốn.
Đoàn sẽ gửi trả họ về cơ quan, đơn vị cũ, không để những phần tử mất lập trường
ấy phá hoại cuộc đấu tranh long trời lở đất, một mất một còn của nông dân chúng
ta.
Sau hội nghị
tổng kết, tôi bị gửi trả về bộ Tư lệnh Liên khu.
Tuy biết như
thế có nghĩa mình bị coi là phần tử thiếu lập trường giai cấp, không căm thù địa
chủ, không thương xót nông dân v.v và v.v. và sẽ bị điểm xấu trong bản nhận xét
cán bộ cuối năm nhưng tôi không hối tiếc việc mình đã làm. Tin chắc mình không
đôn phú nông lên địa chủ là đã thực hiện đúng lời hứa với thủ trưởng : “Xin đứng
hẳn về phía nông dân”.
Tôi đã đứng hẳn
về phía nông dân theo cách hiểu của tôi.
SĐM
